Paralellerin Özellikleri Ders Notları

Paralellerin Özellikleri

1) Ekvator'a paralel uzanırlar
2) Çapları ve uzunlukları Ekvator'dan kutuplara doğru kısalır.
3) Ekvator'dan kutuplara doğru sayısız paralel çizilebilir. Ancak değerlendirme kolaylığı bakımından birer derece aralıklarla çizildikleri varsayılır.
4) Paralellerin 90 tanesi Kuzey Yarım Küre'de, 90 tanesi Güney Yarım Küre'de bulunur.
5) 60. paraleller Dünya'nın küreselliğinden dolayı Ekvator'un yarısı uzunluğundadır.
6) Birbirini izleyen 2 paralel arasındaki uzaklık her yerde yaklaşık 111 km'dir.

UYARI :
Dünya'nın geoid şekli nedeniyle 2 paralel arasındaki uzaklık Ekvator'dan kutuplara doğru artar. Örneğin, Ekvator ile 10 (kuzey-güney) enlemleri arasındaki uzaklık 110.596 m iken, 890-900 (kuzey-güney) enlemleri arasındaki uzaklık 110.700 m'dir. Ancak birbirini izleyen 2 paralel arasındaki uzaklık pratikte 111 km olarak kabul edilmiştir.

Özel Paraleller

Bazı paralellerin yerleri, güneş ışınlarının yere değme açısına bağlı olarak doğa tarafından belirlenmiştir. Bunlar :

Ekvator
Dönenceler
Kutup Daireleri
Kutup Noktaları

Ekvatorun Özellikleri

1) En uzun paraleldir.
2) Güneşin önünden en hızlı geçen noktaların oluşturduğu paraleldir.
3) Dünya'nın eksen çevresindeki dönüş hızı Ekvator'da yaklaşık 1670 km/saat'tir.
4) Güneş ışınlarını 21 Mart ve 23 Eylül'de dik açıyla alır.
5) Yıl boyunca sıcak olduğundan termik alçak basınç kuşağıdır.
6) Yükseltici hava hareketleri görüldüğü için bol yağış alır.
7) Gece ve gündüz süreleri yıl boyunca birbirine eşit ve 12'şer saattir.

Dönencelerin Özellikleri

1. Yerleri, yer ekseninin eğikliğine bağlı olarak belirlenen Dönenceler, 23027' Kuzey ve Güney paralelleridir.
2. Kuzey Yarım Küre'dekine Yengeç Dönencesi, Güney Yarım Küre'dekine Oğlak dönencesi denir.
3. Orta kuşak ile Tropikal kuşağı birbirinden ayırırlar.
4. Güneş ışınlarının düz zeminlere dik geldiği en son noktalardır.
5. Yengeç Dönencesi 21 Haziran'da, Oğlak Dönencesi 21 Aralık'ta Güneş ışınlarını dik açı ile alır.

Kutup Noktalarının Özellikleri

1) 90. Kuzey ve Güney paralelleridir.
2) Güneş ışınlarının düz zeminlere en dar açıyla geldiği yerlerdir.
3) Sürekli soğuk olduğundan kutuplar ve çevresinde yıl boyunca termik yüksek basınç kuşakları oluşur.
4) Aydınlanma çemberinin 21 mart ve 23 Eylül'de teğet geçtiği yerlerdir.
5) Bir yıl içinde 6 ay sürekli gündüz, 6 ay sürekli gece yaşanır.
6) Çizgisel hızın sıfır, yerçekiminin en fazla olduğu yerlerdir.

Kutup Dairelerinin Özellikleri

1) Yerleri, yer ekseninin eğikliğine bağlı olarak belirlenen Kutup Daireleri, 66033' Kuzey ve Güney paralelleridir.
2) Kutup kuşağı ile Orta kuşağı birbirinden ayırırlar.
3) Aydınlanma çemberinin yıl içinde yer değiştirdiği ve 21 Haziran ile 21 Aralık'ta teğet geçtiği paralellerdir.
4) 21 Haziran'da Kuzey Kutup Dairesi'nde, 21 Aralık'ta Güney Kutup Dairesi'nde 24 saat gündüz yaşanır.