Canlıların Ortak Özellikleri, Yaşamın Temel Bileşenleri Biyoloji Ders Notları

Biyologlar canlıların ortak özelliklerini hücreli yapıya ve organizasyona sahip olma, DNA taşıma, üreme, büyüme ve gelişme, uyarılara tepki verme, enerji kullanma, iç dengeyi düzenleme olarak belirlemişlerdir. Tüm canlılar bu ortak özellikleri taşırlar.

Canlı hücrelerin moleküler yapısındaki bileşikler organik ya da inorganik olabilirler.
Su, bazlar, asitler ve çeşitli tuzlar, mineraller canlının yapısında bulunan bazı inorganik bileşiklerdir. Karbonhidratlar, yağlar, proteinler, enzimler, nükleik asitler, vitaminler ve ATP canlının yapısına katılan organik bileşiklerdir.

Suyun, kohezyon, sıcaklığı kararlı tutabilme, donduğu zaman genleşme, iyi bir çözücü olma gibi özellikleri yeryüzünü canlıların yaşaması için uygun bir ortam hâline getirir.

Canlı hücrelerin çoğunun hücre içi pH’si 7’ye yakındır. pH’deki küçük bir değişiklik hücre için zararlı olabilir. Bu nedenle canlıda hücre içi ve hücre dışı sıvılarda pH değişikliklerine karşı önlem alınır. Bazı maddeler biyolojik sıvıların pH’lerinde ortaya çıkabilecek değişimleri önler. Mineraller genelde çok az oranlarda gereksinim duyulan basit inorganik bileşiklerdir. Sodyum klorür yani sofra tuzu günlük diyetimizde bulunan tuzlardan biridir. İnorganik bir madde olan tuzlar biyolojik sıvıların pH dengesinde rol oynar.
Karbon içeren bileşikler organik bileşik adını alır. Genelde bu bileşikler hücrede sentezlenir ve canlı yapısında bulunur. Hücrelerde küçük organik bileşiklerin birleşmesiyle çok atomlu büyük organik bileşikler oluşur. Bunlar karbonhidratlar, proteinler, lipitler ve nükleik asitlerdir.

Canlı hücrelerde aktivasyon enerji engelini düşürerek tepkimeleri hızlandıran biyolojik katalizörlere enzim denir. Enzimlerin çoğu proteindir. Vitaminler, hayvanların kendilerinin sentezleyemediği ve besin maddesi olarak az miktarda gereksinim duyduğu organik bileşiklerdir. Dengeli ve yeterli beslenme için protein, karbonhidrat ve yağlarla beraber vitaminlerin de alınması gerekir.

DNA (deoksiribonükleik asit) ve RNA (ribonükleik asit) nükleik asit olarak adlandırılan organik bileşiklerdir. Canlılarda enerji üretimi, protein sentezi, hücre bölünmesi, üreme hücrelerinin oluşturulması gibi yaşamsal olaylar nükleik asitlerdeki bilgilerle kontrol edilir.

Hücrede farklı görevler üstlenmiş nükleotit yapılı moleküller de bulunur. Bu moleküller enerji taşımak, koenzimlerin yapısına katılmak gibi işlevleri yerine getirir. ATP (Adenozin Trifosfat) enerji taşıma işinde görevli, nükleotit yapılı bir bileşiktir.